Latincesi Pachystachys lutea, olan “Sarı karides çiçeği“, farklı sarı çiçekleri ve parlak dokulu yaprakları ile beğeni toplayan bir süs bitkisidir. Anavatanı Güney Afrika olan bu tür, ılıman iklim kuşaklarında kolaylıkla yetişir. Uzun süre çiçekli kalması, bu bitkiyi bahçelerin vazgeçilmez türlerinden biri yapmıştır. Kolay yetiştirilen bu süs bitkisinin farklı görünümü, peyzaj alanlarına ayrı bir hava katar.
Pachystachys lutea nedir ?
Pachystachys lutea, Acanthaceae ailesinden, Pachystachys türüne ait otsu bir bitkidir. En ayırt edici özelliği, yoğun sarı rengi ile dikkat çeken ince uzun çiçekleridir. Çiçekleri mayıs-ekim ayları arasında uzun süre boyunca kalır. Yaprakları kalın dokulu, koyu yeşil renklidir. Yaprakların alt yüzeyi beyaz tüylerle kaplıdır.
P. lutea, 80-100 cm boyunda, salkım formunda büyür. Dik ve yayılıcı formu olmak üzere iki varyete ayrılır. Her iki formu da çiçek ve yaprak özellikleri bakımından benzerdir.
Güney Afrika kökenli olan bu tür, Akdeniz iklimine sahip bölgelerde başarıyla yetişir. Kışın yapraklarını döker, ilkbaharda tekrar filizlenir. İlkbahar donlarına karşı hassastır.
Sarı karides çiçeği, bahçelerde sınır bitkisi, grup olarak veya tekil kullanım için ideal bir süs bitkisidir. Bakımı ve üretimi kolaydır. Sonbaharda ölü gövdeleri budanarak temizlenmelidir.
Pachystachys lutea özellikleri
Pachystachys lutea’nın başlıca özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Familyası: Acanthaceae
- Formu: Dik veya yayılıcı gelişen çalı formunda bir bitki
- Yapraklar: Kalın dokulu, koyu yeşil, tüylü, elips şeklinde yapraklar. 5-15 cm uzunlukta.
- Çiçekler: Sarı renkli, salkım şeklinde çiçekler. Her salkımda 10-30 çiçek bulunur.
- Çiçeklenme zamanı: Mayıs-Ekim ayları arasında uzun süre çiçek açar.
- Boy: 80-120 cm arasında değişen boylanır.
- Kökeni: Güney Afrika orijinli bir türdür.
- Yetişme ortamı: Ilıman iklime sahip bölgelerde yetişir. Donlara karşı hassastır.
- Kullanımı: Bahçe sınır bitkisi, gruplar halinde veya tekil olarak kullanılır.
- Üretimi: Çelik ve tohumla üretilir. Sonbaharda tepe çelikleri alınır.
- Bakımı: Kolay bakım isteyen bir bitkidir. Yazın sulama gerektirir.
Pachystachys lutea, sıra dışı görünümü ve uzun süre çiçek açması ile bahçelerin vazgeçilmezleri arasındadır.
Pachystachys lutea bakımı
Pachystachys lutea‘nın bakımı ile ilgili ipuçları şu şekilde özetlenebilir:
- Işık: Güneşli veya hafif gölge alanları tercih eder. En azından güneş ışığı alabileceği bir yerde tutulmalıdır.
- Sulama: Yazın haftada 1-2 kez sulama gerektirir. Kışın sulama azaltılır ancak toprak tamamen kurumamalıdır.
- Budama: İlkbaharda don zararı görmüş dallar budanır. Yazın şekil vermek için budama yapılabilir. Sonbaharda çiçeklenmiş dallar kesilir.
- Gübreleme: İlkbahar ve yaz başlarında aylık olarak azotlu gübreler verilmelidir. Yapraktan uygulanabilir.
- Kışlaması: Ilıman bölgelerde dışarıda kışlatılabilir. Soğuk bölgelerde kök boğazı korunarak saksılı olarak içeri alınmalıdır.
- Toprak: Geçirgen, iyi drene olan topraklarda başarılı olur. Tınlı topraklar uygundur.
- Çoğaltma: Tohum veya sonbaharda alınan çeliklerle çoğaltılır.
- Zararlılar: Yaprakbiti ve thrips zarar verebilir. Gerekirse ilaçlama yapılmalıdır.
Temel bakım ihtiyacı; sulama, gübreleme ve budamadır. Doğru şekilde bakıldığında başarıyla yetiştirilebilir.
Pachystachys lutea nasıl çoğaltılır
Pachystachys lutea çoğaltma için en yaygın kullanılan iki yöntem şunlardır:
- Tohumla çoğaltma:
- Tohumlar ilkbaharda seraya ekilir.
- Tohumlar üste toprakla örtülmeyecek şekilde ekim yapılır.
- Günde birkaç kez sulama yapılır, nemli tutulur.
- 20-25 derece sıcaklık uygundur.
- Tohumlar 1-2 hafta içinde çimlenir.
- Çimlenen fideler dikime hazır hale gelince dışarıya şaşırtılır.
- Çelikle çoğaltma:
- Sonbaharda 10-15 cm uzunluğunda çelikler alınır.
- Çelikler köklendirme hormonuyla muamele edilir.
- Nemli kum, perlit karışımına dikilir.
- Üstü streç filmle kapatılarak serada tutulur.
- 20-25 derecede köklenme gerçekleşir.
- İlkbaharda şaşırtılarak dikime hazır hale getirilir.
Tohum ve çelik yöntemleri ile başarılı bir şekilde üretimi yapılabilir. Tohumla çoğaltma biraz daha uzun sürerken, çelikle çoğaltma daha hızlı sonuç verir.
Pachystachys lutea hastalık ve zararlılar
Sarı karides çiçeği‘nin karşılaşabileceği başlıca hastalık ve zararlılar şunlardır:
- Yaprak leke hastalıkları: Özellikle yağmurlu havalarda Septoria, Alternaria gibi fungal etkenler yaprak lekelerine neden olabilir. Yaprak dökümüne yol açar. İlaçlı tedavi gerekir.
- Kök ve gövde çürüklüğü: Aşırı sulama sonucu toprak kaynaklı fungal hastalıklar görülebilir. Bitkinin solmasına ve ölümüne yol açar. Hastalıklı dokular kesilip atılmalıdır.
- Beyazsinek: Yapraklarda kıvrılma, sararma, şekil bozukluklarına yol açar. Popülasyonu önlemek için sistemik insektisitler kullanılır.
- Yaprakbitleri: Yaprakları emerek zarar verirler. Sararma ve kurumalara yol açarlar. Sabunlu su ile mücadele edilebilir.
- Thrips: Çiçek ve yapraklarda zarar yapar. Gümüşleşme ve lekelenmelere neden olur. İlaçlamayla kontrol altına alınır.
- Külleme hastalığı: Yapraklarda beyazımsı bir tabaka oluşmasına neden olur. Nemli havalarda yaygınlaşır. İlaçlı mücadele edilir.
Hastalık ve zararlılarla mücadele etmek Pachystachys lutea’nın sağlıklı gelişimi için önemlidir.
Sonuç
Pachystachys lutea, gösterişli sarı çiçekleri ve kalın dokulu yapraklarıyla oldukça dekoratif bir süs bitkisidir. Özellikle son yıllarda peyzaj çalışmalarında sıklıkla tercih edilmektedir. Uzun süre çiçeklenmesi, kullanım alanlarını artırmaktadır.
Güney Afrika kökenli olan bu tür, Akdeniz iklimine sahip bölgelerde başarıyla yetiştirilebilir. Bakımı ve üretimi kolaydır. Tohum ve çelikle çoğaltılabilir. Dikimi ve budanması için doğru zamanlamanın yapılması önemlidir.
Sarı karides çiçeği, hem saksıda hem de bahçede kullanıma uygun bir bitkidir. Yoğun çiçeklenmesiyle bahçelere neşe katmaktadır. Saksıda yetiştiriciliği için budamaya dikkat edilmelidir. Hastalık ve zararlılarla mücadele etmek sağlıklı gelişimi için gereklidir.
Kısacası, kolay yetiştirilen ve uzun süre çiçek açan bu özel tür, her bahçenin süsü olabilecek niteliktedir. Özgün sarı çiçekleriyle peyzaja değer katacak bir bitki olarak önerilebilir.
Bazı kaynaklarda çiçeğin Latincesi “Phlogacanthus guttatus” olarak geçmektedir.